Lekcja 19: Przyimki łacińskie

Tematem dzisiejszej lekcji są przyimki łacińskie, a dokładnie – jakie jest ich znaczenie i z jakimi przypadkami się łączą. Tak – każdy przyimek wymaga, aby połączony z nim rzeczownik, przymiotnik czy inna część mowy stał w odpowiednim przypadku. Czasami, w zależności od tego, jakiego przypadka użyjemy, może się zmienić znaczenie całego wyrażenia przyimkowego. Ale zacznijmy od podstaw. Na początek filmik, a potem zabieramy się za omówienie przyimków.

Przyimki łacińskie mogą wymagać tylko 2 przypadków: accusativu lub ablativu. W połączeniu z accusativem przyimek zazwyczaj oznacza ruch, w połączeniu z ablativem raczej stan statyczny. Wiem, że na razie brzmi to dziwnie, ale przejdźmy do przykładów i za chwilę wszystko będzie jasne.

Przyimki łacińskie łączące się z ablativem

De – ten przyimek w zależności od kontekst może oznaczać „z góry” albo „o”, np.

De muro lapides iaciunt. – Zrzucają kamienie z muru.

De mortuis aut nihil aut bene. – O zmarłych albo dobrze, albo wcale.

Ab, a – w zależności od kontekstu oznacza albo „przez” (przy stronie biernej), albo „od”. Jeśli następujący po przyimku wyraz zaczyna się od samogłoski, używamy formy „ab”, w przeciwnym wypadku „a”, np.

Epistula a te scribitur. – List jest pisany przez ciebie.

Ab initio – Od początku.

Cum – ten przyimek oznacza „z”. Pamiętajcie, że w połączeniu z zaimkiem tworzy formy „mecum”, „tecum” itd. Np.

Vade mecum. – Chodź ze mną.

Sine – ten przyimek oznacza „bez”, np.

Sine mora – Bez zwłoki.

Pro – w zależności od kontekstu oznacza albo „przed”, albo „za, w obronie”, np.

Pro oppido castra ponuntur. – Stawiają obóz przed miastem.

Pro patria mori. – Umierać za ojczyznę.

Ex, e – oznacza „z” (skądś), np.

Ex silva fugiunt. – Uciekają z lasu.

Przyimki łacińskie łączące się z accusativem

Ad – w zależności od kontekstu oznacza albo „do, ku”, albo „przy”, np.

Ad oppidum venimus. – Przybywamy do miasta.

Inimici ad portas – Wróg u bram.

Per – ten przyimek oznacza „przez”, np.

Per aspera ad astra – Przez trudy do gwiazd.

Contra – oznacza „przeciw”, np.

Qui non est mecum, contra me est. – Kto nie jest ze mną, jest przeciw mnie.

Inter – przyimek ten oznacza „pomiędzy”, np.

Inter nos – Między nami

Ante -ten przyimek oznacza „przed”, np.

Ante meridiem (AM) – Przed południem

Post – przyimek ten oznacza „po”, np.

Post meridiem (PM) – Po południu

Przyimki łacińskie łączące się z ablativem lub accusativem

Dwa przyimki łacińskie – „in” oraz „sub” mogą łączyć się z dwoma przypadkami: accusativem lub ablativem. Zmienia się wówczas ich znaczenie.

In – w zależności od tego, z którym przypadkiem połączy się ten przyimek, oznacza albo „w” (z ablativem”, albo „do, ku” z accusativem (jak pisałem wcześniej połączenie z accusativem oznacza ruch), np.

In oppidum veniunt. – Przybywają do miasta. (dokąd? Zdanie to opisuje ruch)

In domo sua vivunt. – Żyją w swoim domu. (gdzie? stan statyczny)

Sub – w obu przypadkach oznacza „pod”, ale w połączeniu z accusativem opisuje ruch, np.

Et sub terra bestiae vivunt – Nawet po ziemią żyją zwierzęta. (gdzie?)

Sub aquam saltant. – Skaczą pod wodę (dokąd?)

I to by było na tyle, jeśli chodzi o przyimki łacińskie. Teraz trzeba się (niestety) nauczyć na pamięć ich znaczenia oraz tego, z jakimi przypadkami się łączą. Nie martwcie się, po jakimś czasie, gdy oczytacie się z łacińskimi tekstami, przyimki łacińskie same wejdą wam do głowy. Zwłaszcza że wiele z nich cały żyje we współczesnych językach.

Wszystkie słowa z lekcji znajdziesz w słowniku łacińskim.

Śledź Łacinę globalnie na FACEBOOKU,GOOGLE+, PINTEREST, INSTAGRAM i YouTube