Lekcja 40: Podstawowe funkcje przypadków

Łacińskie funkcje przypadków to temat bardzo obszerny. Funkcji tych jest bowiem bardzo wiele, a przynajmniej tak uważają uczeni, którzy łacinę chcieli w jak najwyższym stopniu ustrukturyzować. Rozważania na temat słuszności ich twierdzeń zostawmy jednak na później. Warto wiedzieć, że funkcji przypadków łacińskich jest multum, ale nie wszystkie trzeba znać na pamięć. 



Często gdy czytamy jakiś tekst i napotykamy przypadek użyty w nieznanej nam funkcji, umiemy rozszyfrować, co on w tym kontekście oznacza. Nie uczymy się łaciny, aby zdawać egzaminy z gramatyki i umieć wszystko nazwać. Uczymy się jej po to, by czytać i rozumieć teksty. Dlatego poniżej przedstawiam wam najważniejsze, podstawowe funkcje przypadków.

Część już znacie – np. dativus possessivus czy ablativus comparationis, część będzie nowością. Będzie wydawało się też ich sporo. Ale pamiętajcie, że warto wczytać się w ten tekst i zapamiętać jak najwięcej (niekoniecznie wkuć, zawsze możecie tu przecież zajrzeć), żeby płynnie tłumaczyć literaturę na własne potrzeby.

Zwróćcie też uwagę, że poniższa lista wraz z przykładami to pewien schemat i jak to w gramatyce – uproszczenie. Czasami łacina i funkcje przypadków sprawiają nam takie figle, że najwięksi uczeni głowią się, jak daną funkcje zakwalifikować i jak tłumaczyć. Jeśli nie do końca będziecie umieli sobie z jakąś funkcją poradzić, nie przejmujcie się – to bywa podchwytliwe.



Podstawowe funkcje przypadków łacińskich

NOMINATIVUS

Nominativus w łacinie występuje zawsze w funkcji podmiotu, w nominativie wyrażony jest też orzecznik orzeczenia imiennego.  Trzeba też umieć rozpoznawać składnie tworzone z użyciem tego przypadka: nominativus cum infinitivo i nominativus duplex

VOCATIVUS

Vocativus stanowi wykrzyknienie. Stoi w nim osoba lub rzecz, do której się zwracamy. Np.: “O tempora, o mores!” – “o czasy, o obyczaje!”.

GENETIVUS

Najważniejsze funkcje genetivu:

  1. Genetivus possessivus – oznacza posiadacza danej rzeczy, np. domus regis (dom króla).
  2. Genetivus subiectivus i obiectivus – oznaczają odpowiednio osobę lub rzecz, od której pochodzi czynność, np. amor dei (miłość Boga) lub osobę czy rzecz, na którą przechodzi czynność, np. amor dei (miłość do Boga). Funkcje te rozróżniamy tylko z kontekstu.
  3. Genetivus partitivus – oznacza część jakiejś całości. Tłumaczymy go, używając przymków: “z, spomiędzy). Np. Quis mortalium (któż spośród śmiertelników).
  4. Genetivus qualitatis (cechy)- oznacza czyjąś cechę. Np. vir magni ingenii (człowiek wielkiego umysłu).
DATIVUS

Najważniejsze funkcje dativu:

  1. Dativus commodi/incommodi – oznacza osobę lub rzecz, której czynność przynosi korzyść/szkodę. Tłumaczymy go z użyciem przyimka “dla”. Np. Patriae natus sum (Urodziłem się dla ojczyzny).
  2. Dativus possessivus – więcej przeczytasz TUTAJ.
  3. Dativus auctoris (sprawcy) – przy stronie biernej może oznaczać wykonawcę czynności. Np. O frustra mihi suscepti labores (O, na próżno przez mnie podjęte trudy).
ACCUSATIVUS

Accusativus – jak już wiecie – najczęściej stanowi dopełnienie w zdaniu. Ale ma też inne funkcje. Niektóre z nich na pewno już znacie.

  1. Accusativus cum infinitivo – więcej TUTAJ.
  2. Accusativus duplex – więcej TUTAJ.
  3. Accusativus temporis (czasu) – odpowiada na pytanie: jak długo? Np. Decem annos Troia oppugnata est (Troja była oblegana przez dziesięć lat).
  4. Accusativus  exclamationis (wykrzyknienia) – oznacza wykrzyknienie. Np. O me miserum! (O ja nieszczęsny!).
ABLATIVUS

Ablativus to najbardziej złożony przypadek, posiadający najwięcej funkcji. Oto najważniejsze z nich.

  1. Ablativus absolutus – temat skomplikowany, poświęcimy mu już wkrótce całą lekcję.
  2. Ablativus comparationis (porównania) – więcej TUTAJ (w ostatnim akapicie).
  3. Ablativus modi (sposobu) – odpowiada na pytanie: jak? Np. dolo (podstępem), silentio (w milczeniu).
  4. Ablativus qualitatis (cechy) – oznacza cechę, np. mons magna altitudine (góra o dużej wysokości).
  5. Ablativus causae (przyczyny) – oznacza przyczynę, np. misericordia commotus (poruszony nieszczęściem / z powodu nieszczęścia).
  6. Ablativus loci (miejsca) – odpowiada na pytanie: gdzie? Np. idoneo loco (w odpowiednim miejscu).
  7. Ablativus temporis (czasu) – odpowiada na pytanie: kiedy? Np. bello Punico secundo (podczas drugiej wojny punickiej).

Na razie to wszystko, jeśli chodzi o funkcje przypadków łacińskich. Wiele z nich jeszcze przed wami, ale w tej lekcji poznaliście te najważniejsze. Mam nadzieję, że nie było zbyt trudno?


Podobał ci się tekst „Funkcje przypadków łacińskich”? Poleć nas na: FACEBOOKU,GOOGLE+PINTERESTINSTAGRAM

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*

code