Lekcja 17: Nominativus cum infinitivo (NCI)
Przed nami temat “Łacina NCI”. To nic innego niż nominativus cum infinitivo – analogicznie do ACI – accusativus cum infinitivo. Od razu więc wiecie, że składnia ta jest zbudowana z nominativu, bezokolicznika i czasownika rządzącego. Ale uwaga – stoi nie w stronie czynnej (tak jak to było w przypadku ACI), ale w biernej. Najlepiej popatrzeć na to na przykładzie.
Najlepiej będzie, jeśli popatrzycie sobie na porównanie NCI z ACI. Wszystko na poniższej grafice.
Weźmy sobie przykładowe zdanie: “Puerum libros legere dico”. Jest to zdanie stojące w ACI, więc przetłumaczymy je jako “Mówię, że chłopiec czyta książki”. W przypadku NCI będzie ono wyglądało inaczej. Rzeczownik (lub inna część mowy), który w ACI stał w accusativie, teraz będzie stał w nominativie, a zatem “puerum” zamienimy na “puer”.
Zajmijmy się teraz czasownikiem rządzącym. NCI różni się tutaj od ACI. Czasownik musi być powiem dostosowany do rzeczownika w nominativie. A zatem, skoro mamy “puer”, czasownik musi przyjąć formę trzeciej osoby liczby pojedynczej w stronie biernej – “dicitur”. Bezokolicznik i dopełnienie (legere, libros) pozostają bez zmian. Brawo! Właśnie stworzyliśmy zdanie w NCI.
Łacina NCI – tłumaczenie
No dobrze, ale czym różnią się te dwie składnie oprócz budowy? Wyrażają one nieco inną myśl. Zdanie w NCI: “Puer libros legere dicitur” przetłumaczylibyśmy dosłownie: “Chłopiec jest mówiony czytać książki”. Oczywiście po polsku tak powiedzieć nie można. Dlatego zdanie w NCI przetłumaczymy: “Mówi się, że chłopiec czyta książki”. NCI w odróżnieniu od ACI wyraża myśl bardziej ogólną. W ACI czasownik rządzący wskazywał nam, kto konkretnie coś mówi, dostrzega itp. Trzymając się przykładu z grafiki – w zdaniu z ACI to ja mówię, że chłopiec czyta książki. W NCI ogólnie wiadomo, mówi się, pisze się, czyta się, że to chłopiec te książki czyta.
Dlatego NCI często tłumaczy się także inaczej, z użyciem słów “podobno”, “jak mówią”, “jak się mówi”. Różne sposoby (choć oczywiście nie wszystkie) tłumaczenia NCI pokazuje poniższa grafika. Sposobów tłumaczenia jest oczywiście więcej, to tylko niektóre z nich. Wiele zależy tutaj od inwencji tłumacza. Chodzi oczywiście o to, by prawidłowo oddać myśl, o której pisałem wcześniej.
NCI łacina – po jakich czasownikach występuje?
Oczywiście NCI nie występuje w łacinie tylko po czasowniku “dico”. Poniższe zdanie można by zapisać w tej składni za pomocą innych czasowników rządzących, np.
Puer libros legere putatur – Uważa się, że chłopiec czyta książki.
Puer libros legere auditur – Słyszy się, że chłopiec czyta książki.
Puer libros legere traditur – Przekazuje się, że chłopiec czyta książki.
Na osobne omówienie zasługuje tutaj czasownik “videre”.
Puer libros legere videtur – Wydaje się, że chłopiec czyta książki.
Czasownika “videtur” nie przetłumaczymy w składni NCI jako “Widzi się”. Tłumaczymy go jako “Wydaje się”.
NCI łacina a zaimki
Mówiliśmy, że jeśli np. w ACI podmiotem staję się ja, trzeba koniecznie użyć zaimka “ego” w accusativie, czyli “me”. W NCI nie jest to konieczne. Spójrzmy na przykładowe zdanie (Łacina NCI):
Zdanie niezależne: Nihil scio – Nic nie wiem.
Zdanie w ACI: Scio me nihil scire – Wiem, że nic nie wiem.
Zdanie w NCI: Nihil scire dicor – Mówi się, że nic nie wiem.
Dlaczego w NCI nie jest potrzebny zaimek “Ego” w nominativie? Bo sama forma czasownika rządzącego “Dicor” (w pierwszej osobie liczby pojedynczej) informuje nas, że chodzi właśnie o mnie.
NCI łacina a orzeczenie imienne
Tak jak w przypadku ACI orzecznik orzeczenia imiennego stał w accusativie, w konstrukcji NCI stoi w nominativie (dopasowuje się do podmiotu).
Te mihi carum esse dico – Mówię, że jesteś mi drogi.
Mihi carus esse diceris – Mówi się, że jesteś mi drogi.
Jeśli nie widziałeś jeszcze moich filmów z sentencjami łacińskimi, musisz to jak najszybciej nadrobić! Zachęcam też do subskrybowania kanału Łaciny globalnie na YouTube – nowe filmy będą tam pojawiać się regularnie :)
