Lekcja 10: Zaimki osobowy i zwrotny

Podczas tej lekcji dowiesz się, jak powiedzieć po łacinie: “ja”, “ty”, “my” i “wy”, czyli w skrócie poznasz łacińskie zaimki osobowe. Poznasz także ich odmianę przez przypadki. Dodatkowo poznasz zaimek zwrotny, który będziemy w skrócie tłumaczyć jako “się”. Jesteś gotowy? No to do dzieła – zaczynamy temat “Łacina zaimek osobowy i zwrotny”!

Na pierwszy ogień idą dwa zaimki w liczbie pojedynczej, czyli “ja” i “ty” – słynne, pewnie znane wszystkim skądinąd “Ego” i “Tu”. Dla ułatwienia nauki najpierw grafika.

---

Łacina zaimek osobowy “Ego” i “Tu”

Jak widać na załączonym obrazku, zaimek “Ego” – “Ja” odmienia się przez przypadki w następujący sposób:

Nominativus: Ego (ja)

Genetivus: Mei (mnie)

Dativus: Mihi (mnie)

Accusativus: Me (mnie)

Ablativus: Me (mną)

Po łacinie lepiej niż po polsku widać, która forma odpowiada któremu przypadkowi. W polszczyźnie formę “mnie” trzeba interpretować z kontekstu, choć akurat nam, Polakom, raczej problemu to nie sprawia. Poniżej odmiana zaimka “Tu”.

Nominativus: Tu (ty)

Genetivus: Tui (ciebie)

Dativus: Tibi (tobie)

Accusativus: Te (ciebie)

Ablativus: Te (tobą)

Tutaj polskie tłumaczenie jest już bardziej oczywiste, choć forma “ciebie” również się powtarza. Czas na liczbę mnogą.

---

Łacina zaimek osobowy “Nos” i “Vos”

Łaciński zaimek osobowy “Nos” odmienia się przez przypadki w następujący sposób:

Nominativus: Nos (my)

Genetivus: Nostri / Nostrum (nas / z nas)

Dativus: Nobis (nam)

Accusativus: Nos (nas)

Ablativus: Nobis (nami)

Trzeba zwrócić uwagę na formę genetivu, a właściwie jego dwie formy. Właściwą formą genetivu oznaczającą “nas” jest “nostri”. “Nostrum” to specyficzna funkcja genetivu (genetivus partitivus), którą tłumaczymy “z nas, spośród nas”. O funkcjach przypadków będziemy mówić w osobnej lekcji za jakiś czas.

Jeśli chodzi o odmianę zaimka “Vos”, wygląda ona tak:

Nominativus: Vos (wy)

Genetivus: Vestri / Vestrum (was / z was)

Dativus: Vobis (wam)

Accusativus: Vos (was)

Ablativus: Vobis (wami)

I tutaj ta sama historia. Formę “Vestri” tłumaczymy jako “was”, “Vestrum” jako “z was, spośród was”.

UWAGA! Ponieważ, jak już kiedyś wspomniałem, łacina jest językiem fleksyjnym i po samej formie czasownika można poznać, o którą osobę chodzi w zdaniu, użycie zaimka osobowego nie jest konieczne jak np. w języku angielskim. Nie trzeba powiedzieć “Ego sum”, żeby wyrazić myśl “ja jestem” – wystarczy samo “sum”. Po angielsku trzeba powiedzieć “I am”.

---

Zaimek zwrotny

Zaimek zwrotny to odpowiednik polskiego “sobie”, chociaż najczęściej i tak będziemy go tłumaczyć za pomocą nieodmiennej partykuły “się”. Formy łacińskie wyglądają tak:

Nominativus: Brak

Genetivus: Sui (siebie)

Dativus: Sibi (sobie)

Accusativus: Se (siebie)

Ablativus: Se (sobą)

Zaimek ten nie ma nominativu. Żeby powiedzieć “On”, “Ona”, “Ono” używamy zaimków wskazujących – o nich w innej lekcji. Zaimek zwrotny nie ma też liczby mnogiej. W liczbie mnogiej używamy tych samych form co w liczbie pojedynczej.

Uwaga! W odróżnieniu od polszczyzny, gdzie niezależnie od osoby wykonującej czynność, używa się formy “się” (np. ja myję się, ty myjesz się, on myje się), po łacinie zaimka zwrotnego używamy tylko dla 3. osoby (“lavat se” – myje się). Dla pierwszej i drugiej osoby użyjemy zaimków osobowych – “lavo me” (dosłownie “myję mnie”), “lavas te” (dosłownie “myjesz cię”).

---

Na koniec, dla tych, którzy lubią uczyć się z filmów, zabawna, ale bardzo pożyteczna animacja, która być może pozwoli wam wszystko sobie ułożyć w głowie.

Łacina zaimek osobowy i zwrotny (i nie tylko) – wideo

---

Znacie już teorię, pora na ćwiczenia. Znajdziecie je TUTAJ.

Jeśli coś jest niejasne, napisz do mnie, korzystając z formularza kontaktowego.

---

Photo credit: Bexx Brown-Spinelli / Foter /CC BY-ND