Lekcja 21: Imperfectum w 3 prostych krokach
Nadeszła wiekopomna chwila, w której poznacie kolejny po teraźniejszym czas w języku łacińskim – imperfectum, czyli czas przeszły niedokonany. Od razu was uspokoję – obędzie się bez wkuwania, płaczu i zgrzytania zębami. Imperfectum to czas bardzo łatwy – wystarczy zapamiętać trzy proste reguły i gotowe – umiecie go tworzyć, rozumieć i tłumaczyć. Jakie to reguły? Zapraszam do lektury!
Czym jest imperfectum?
Zanim przejdziemy do meritum, musimy powiedzieć, czym jest czas imperfectum. Jest to czas przeszły niedokonany. Określa on nam czynność, która stanowiła jakiś proces w przeszłości. Nie wiemy, czy się zakończyła. Po polsku przykładem czasownika stojącego w czasie przeszłym niedokonanym jest “chodziłem”. Weźmy sobie zdanie “Chodziłem na lekcje łaciny”. Wiemy, że trwało to jakiś czas, ale czy chodzę nadal? A może przestałem chodzić? Jaki był efekt tego uczęszczania na lekcje? Tego nie wiemy. czas przeszły niedokonany wskazuje nam tylko na jeden aspekt przeszłości – ciągłość procesu.
Imperfectum w 3 prostych krokach
Aby nauczyć się łacińskiego imperfectum, wystarczy poznać i zapamiętać 3 proste reguły. To naprawdę wystarczy, nic nie trzeba wkuwać na pamięć! Oto one:
- Do tematu czasownika w czasie teraźniejszym dodajemy cechę charakterystyczną imperfectum: “ba”.
- W koniugacji 3 i 4 między temat wchodzi dodatkowo spójka “e”, a w koniugacji III na -io – “i-e”.
- Końcówki zarówno w obu liczbach, zarówno w stronie czynnej i biernej, są takie same jak w czasie teraźniejszym. Wyjątek stanowi 1. osoby liczby pojedynczej, gdzie w stronie czynnej zamiast “o” mamy “m”, a w stronie biernej zamiast “or” mamy “r”.
Jeśli nie pamiętacie dokładnie, o co chodziło z tematem czasowników i końcówkami, wszystkie informacje znajdziecie w poniższych lekcjach:
Jak wygląda imperfectum?
Skoro znamy już zasady, teraz trzeba zobaczyć, jak imperfectum wygląda w praktyce. Na początek grafika z końcówkami – na wszelki wypadek – a potem szybko omawiamy wszystkie koniugacje.
KONIUGACJA I – na przykładzie czasownika “amo, amare” – “kochać”.
Liczba pojedyncza (strona czynna / bierna):
ama-ba-m / ama-ba-r (kochałem / byłem kochany)
ama-ba-s / ama-ba-ris (kochałeś / byłeś kochany)
ama-ba-t / ama-ba-tur (kochał / był kochany)
Liczba mnoga (strona czynna / bierna):
ama-ba-mus / ama-ba-mur (kochaliśmy / byliśmy kochani)
ama-ba-tis / ama-ba-mini (kochaliście / byliście kochani)
ama-ba-nt / ama-ba-ntur (kochali / byli kochani)
KONIUGACJA II – na przykładzie czasownika “doceo, docere” – “nauczać”.
Liczba pojedyncza (strona czynna / bierna):
doce-ba-m / doce-ba-r (nauczałem / byłem nauczany)
doce-ba-s / doce-ba-ris (nauczałeś / byłeś nauczany)
doce-ba-t / doce-ba-tur (nauczał / był nauczany)
Liczba mnoga (strona czynna / bierna):
doce-ba-mus / doce-ba-mur (nauczaliśmy / byliśmy nauczani)
doce-ba-tis / doce-ba-mini (nauczaliście / byliście nauczani)
doce-ba-nt / doce-ba-ntur (nauczali / byli nauczani)
KONIUGACJA III – na przykładzie czasownika “dico, dicere” – “mówić”.
Liczba pojedyncza (strona czynna / bierna):
dic-e-ba-m / dic-e-ba-r (mówiłem / byłem nazywany)
dic-e-ba-s / dic-e-ba-ris (mówiłeś / byłeś nazywany)
dic-e-ba-t / dic-e-ba-tur (mówił / był nazywany)
Liczba mnoga (strona czynna / bierna):
dic-e-ba-mus / dic-e-ba-mur (mówiliśmy / byliśmy nazywani)
dic-e-ba-tis / dic-e-ba-mini (mówiliście / byliście nazywani)
dic-e-ba-nt / dic-e-ba-ntur (mówili / byli nazywani)
KONIUGACJA III na -io – na przykładzie czasownika “capio, capere” – “porywać”.
Liczba pojedyncza (strona czynna / bierna):
cap-i-e-ba-m / cap-i-e-ba-r (porywałem / byłem porywany)
cap-i-e-ba-s / cap-i-e-ba-ris (porywałeś / byłeś porywany)
cap-i-e-ba-t / cap-i-e-ba-tur (porywał / był porywany)
Liczba mnoga (strona czynna / bierna):
cap-i-e-ba-mus / cap-i-e-ba-mur (porywaliśmy / byliśmy porywani)
cap-i-e-ba-tis / cap-i-e-ba-mini (porywaliście / byliście porywani)
cap-i-e-ba-nt / cap-i-e-ba-ntur (porywali / byli porywani)
KONIUGACJA IV – na przykładzie czasownika “audio, audire” – “słyszeć”.
Liczba pojedyncza (strona czynna / bierna):
audi-e-ba-m / audi-e-ba-r (słyszałem/ byłem słyszany)
audi-e-ba-s / audi-e-ba-ris (słyszałeś / byłeś słyszany)
audi-e-ba-t / audi-e-ba-tur (słyszał / był słyszany)
Liczba mnoga (strona czynna / bierna):
audi-e-ba-mus / audi-e-ba-mur (słyszeliśmy / byliśmy słyszani)
audi-e-ba-tis / audi-e-ba-mini (słyszeliście / byliście słyszani)
audi-e-ba-nt / audi-e-ba-ntur (słyszeli / byli słyszani)
Imperfectum – bezokolicznik, ACI, NCI
W czasie imperfectum nie istnieje forma bezokolicznika. Będzie ona pojawiać dopiero w kolejnych czasach, które poznamy. A co za tym idzie – nie utworzymy ani składni ACI, ani NCI z użyciem imperfectum.
Imperfectum – czasownik “esse” – “być”
Formy imperfectum przyjmuje także czasownik “esse”, czyli “być”. Oczywiście tylko w stronie czynnej. Wyglądają one następująco.
Liczba pojedyncza (strona czynna):
eram (byłem)
eras (byłeś)
erat (był)
Liczba mnoga (strona czynna):
eramus (byliśmy)
eratis (byliście)
erant (byli)
Imperfectum – podsumowanie
A zatem podsumujmy. Schemat tworzenia czasu imperfectum wygląda następująco:
temat czasu teraźniejszego + (w koniugacji III i IV) samogłoska tematyczna “e” lub (w koniugacji 3 na -io) “i-e” + cecha “ba” + końcówka
Zapamiętajcie ten schemat, a raz na zawsze zapamiętacie też imperfectum. Później, nawet gdy konkretnej formy imperfectum nie będziecie pamiętać, szybko ją stworzycie, pamiętając powyższe zasady.
I o to właśnie chodzi w łacinie. Nie trzeba jej wkuwać na pamięć – jak straszą wszyscy jej przeciwnicy. Trzeba opanować reguły rządzące tym językiem. Potem wystarczy je tylko stosować. Do jest klucz do znajomości nie tylko imperfectum. To jest klucz do znajomości języka łacińskiego.
przy l.mnogiej koniugacji II, strona czynna jest źle przetłumaczona na j. polski ;)
Dzięki za zwrócenie uwagi! Już poprawione :)
Brak fonii,brak zdań.