Lekcja 47: Gerundium
Co ma wspólnego łacińskie gerundium z obrazem Leonarda da Vinci, który widzicie powyżej? To, że jego tytuł “Zwiastowanie” to właśnie polska wersja gerundium, czyli rzeczownik odczasownikowy, pochodzący od czasownika “zwiastować”.
Dla tych, którzy uczą się angielskiego, nie jest to zresztą forma nowa. na pewno słyszeliście o formie geround, np. “working”, “making”, którą możemy tłumaczyć jako “pracowanie”, “robienie”. A jak tworzyć i odmieniać tę formę po łacinie? Zobaczcie poniżej!
Tworzenie gerundium
Na początek kilka zasad, o których trzeba wiedzieć, zanim przejdziemy do tworzenia gerundium:
- gerundium ma tylko liczbę pojedynczą,
- odmienia się ono według deklinacji drugiej,
- tworzymy je, dodając do tematu (i w niektórych przypadkach spójki) cząstkę “nd”
- w nominativie i accusativie jako gerundium używamy bezokolicznika (infinitivus), chyba że w accusativie do gerundium dodajemy przyimek (więcej o tym za chwilę)
A zatem, mając na uwadze powyższe zasady, można do tworzenia rzeczownika odczasownikowego zastosować poniższy schemat:
temat czasownika + (spójka) + nd + końcówka
Tak to będzie wyglądało dla poszczególnych koniugacji (podaję przykład w genetivie):
- Koniugacja I (amare): ama-nd-i (temat + nd + końcówka genetivu “i”)
- Koniugacja II (habere): habe-nd-i (temat + nd + końcówka genetivu “i”)
- Koniugacja III (agere): ag-e-nd-i (temat + spójka “e” + nd + końcówka genetivu “i”)
- Koniugacja III na -io (facere): fac-i-e-nd-i (temat + i + spójka “e” + nd + końcówka genetivu “i”)
- Koniugacja IV (audire): audi-e-nd-i (temat + spójka “e” + nd + końcówka genetivu “i”)
Odmiana i tłumaczenie gerundium
Jak wspomniałem, łaciński rzeczownik odczasownikowy, odmieniamy wg deklinacji II, w tabeli poniżej znajdziecie przykład odmiany tej formy dla czasownika “laudare”.
| Gerundium | Tłumaczenie | |
| Nominativus | laudare | chwalenie |
| Genetivus | laudandi | chwalenia |
| Dativus | laudando | chwaleniu |
| Accusativus | laudare, ad laudandum | chwalenie, aby chwalić |
| Ablativus | laudando | chwaleniem |
Teraz wracamy, do tego, o czym już wspomniałem. W accusativie jako gerundium używamy bezokolicznika, chyba że przed nim znajdzie się przyimek, np. “ad” (do, ku). Wtedy możemy utworzyć regularną formę z końcówką “um”. “Ad laudandum” dosłownie przetłumaczymy jako “do chwalenia, ku chwaleniu”, ale ten sam sens zachowamy, mówiąc “aby chwalić”.
Przykłady gerundium
Oto kilka znanych łacińskich przykładów, w których pojawia się rzeczownik odczasownikowy, warto zapamiętać!
Ars amandi – Sztuka kochania
Non progredi est regredi – Nie posuwanie się naprzód jest cofaniem się
Ars beate vivendi – Sztuka życia szczęśliwie (szczęśliwego życia)
Gutta cavat lapidem non vi sed saepe cadendo – Kropla drąży skałę nie siłą, lecz częstym spadaniem (często spadając)
Kup e-booki do nauki łaciny i greki!
Książki do nauki łaciny – którą wybrać?
Słownik łacińsko-polski – który wybrać?
