Lekcja 24: Nominativus duplex
Oprócz składni accusativus duplex istnieje w łacinie jeszcze druga, bardzo podobna – nominativus duplex. O ile ta pierwsza miała wiele wspólnego ze znaną już Wam konstrukcją ACI, o tyle nominativus duplex nawiązuje do NCI – nominativus cum infinitivo.
Wspomnieliśmy w poprzedniej lekcji, że accusativus duplex to coś w rodzaju ACI bez infinitivu (bezokolicznika). Składnia ta oznacza np. “nazywać kogoś kimś, uważać kogoś za kogoś, wybierać, robić kogoś kimś”. Pojawia się ona po określonych czasownikach. Dla przypomnienia, są to:
- „appello”, „dico”, „voco” – tłumaczymy je wówczas jako „nazywać”,
- „facio”, „efficio”, „reddo” – tłumaczymy te czasowniki jako „robić”, „tworzyć”, „czynić”,
- „puto”, „duco”, „iudico” – tłumaczymy jako „uważać”,
- „creo”, „eligo” – tłumaczymy jako „wybierać”.
Czym jest nominativus duplex?
Ale co się stanie, gdy wspomniane czasowniki użyte zostaną w stronie biernej? Wówczas właśnie użyjemy składni nominativus duplex. W skrócie mówiąc, składnia ta różni się od accusativus duplex tym, że czasownik stoi w stronie biernej, a oba rzeczowniki (lub inne części mowy, np. zaimek lub przymiotnik – w nominativie. Oto przykład:
W poprzedniej lekcji pojawiło się zdanie: “Marcus Iuliam pulchram dicit” – “Marcus nazywa Julię piękną”. Jeśli chcemy zamienić to zdanie na stronę bierną, powiemy: “Iulia a Marco pulchra dicitur”. Julia i jej określenie staną w nominativie, a czasownik w stronie biernej (oczywiście w formie dostosowanej do podmiotu). Przetłumaczymy je: “Julia przez Marka jest nazywana piękną”. Wskazywanie wykonawcy czynności nie jest tu obowiązkowe. Równie dobrze możemy powiedzieć: “Iulia pulchra dicitur” – “Julia jest nazywana piękną”.
Podobnie rzecz wygląda w przypadku innych czasowników tworzących accusativus oraz nominativus duplex. “Marcum amicum puto” (uważam Marka za przyjaciela) możemy zamienić na: “Marcus amicus putatur” (Marek jest uważany za przyjaciela).
Nominativus duplex a NCI
Tak jak accusativus duplex ma wiele wspólnego z ACI, tak nominativus duplex nawiązuje do NCI. Zwróćcie uwagę, że zdanie z poprzedniego akapitu można by napisać: “Marcus amicus esse putatur” – “Uważa się, że Marek jest przyjacielem”. Po usunięciu czasownika “esse” zostaje nam sam czysty nominativus duplex. Składnia to więc (w pewnym sensie) NCI bez infinitivu.
