Lekcja 48: Gerundivum

W poprzedniej lekcji mówiliśmy o gerundium, czyli rzeczowniku odczasownikowym, a dziś przyszła pora na gerundivum. Formy są do siebie podobne nie tylko z nazwy. Jak się zaraz dowiecie, ich odmiana też wygląda dość analogicznie. Natomiast jeśli chodzi o tłumaczenie – to już zupełni inna bajka. Ale po kolei.

Co to jest gerundivum?

Gerundivum to łacińskie participium futuri passivi, czyli imiesłów przyszły bierny. Jest to forma, która nie występuje w języku polskim, dlatego też nie da się jej przetłumaczyć jednym słowem, a i tłumaczenie opisowe brzmi po polsku dość niezręcznie. Weźmy na przykład czasownik “robić”. W stronie biernej brzmiałby on “być zrobionym”. No ale do tego musimy dołożyć jeszcze w jakiś sposób czas przyszły. Trzeba więc to participium przetłumaczyć przez zamiar. A zatem gerundium od czasownika “robić” będzie brzmiało “mający być zrobionym”.

Nie brzmi zbyt dobrze, prawda? Niestety nie mamy możliwości, żeby przełożyć to lepiej, ale dzięki takiemu tłumaczeniu macie przynajmniej pojęcie, co Rzymianie chieli powiedzieć, używając gerundivum.

Odmiana

Jak wspomniałem, bohater naszej dzisiejszej lekcji będzie wyglądał podobnie do gerundium. Mam tu na myśli zbitkę “nd”, która będzie się pojawiać między tematem czasownika i końcówką (oczywiście pamiętajmy o obowiązkowej spójce w koniugacjach III i IV). Różnica jest jednak zasadnicz. Gerundivum odmienia się przez wszystkie przypadki, liczby i rodzaje. Przecież możemy powiedzieć: “mająca być zrobioną” czy “mające być zrobionymi”. Poniżej przykłąd, jak stworzyć participium futuri passivi.

Czasownik: amo, amare
Temat czasownika: ama-
Cecha gerundivum: -nd-
Końcówka: -us, -a, -um

Końcowa forma: amandus, amanda, amandum

Jak możecie wywnioskować z powyższego przykładu, gerundivum odmienia się według pierwszej (rodzaj żeński) i drugiej (rodzaj męski i nijaki) deklinacji. A zatem odmiana będzie brzmiala: “amandus, amandi, amando”, “amanda, amandae, amandae”, “amandum, amandi, amando” i tak dalej. Na tym etapie nie muszę już wam mówić, jak deklinować, prawda? :)

Przykłady gerundivum z różnych koniugacji

Jak więc będzie wyglądał nasz imiesłów, gdy utworzymy go od czasowników różnych koniugacji? Zerknijcie w poniższą tabelkę.

	Czasownik	Gerundivum
Koniugacja I	spectare	spectandus, a, um
Koniugacja II	videre	videndus, a, um
Koniugacja III	legere	legendus, a, um
Koniugacja III na -io	facere	faciendus, a, um
Koniugacja IV	audire	audiendus, a, um

No dobrze, ale powiecie zaraz: “Skoro gerundium i gerundivum wyglądają tak podobnie, jak mamy odróżnić, które jest które?”. Cóż, odpowiedź jest krótka: z kontekstu. W słynnej Owidiuszowej “Ars amandi” pojawia się gerundium, czyli rzeczownik odczasownikowy. Jest przecież sztuka kochania, a nie sztuka mającego być pokochanym. Gerundivum pojawia się też w bardzo charakterystycznej składni coniugatio periphrastica passiva, co nieco nam pomoże w tłumaczeniu. Ale o tym to już w następnej lekcji.

---

Kup e-booki do nauki łaciny i greki!
Książki do nauki łaciny – którą wybrać?
Słownik łacińsko-polski – który wybrać?