Lekcja 12: Przymiotniki deklinacji I i II

Jak opisalibyście powyższy obrazek? “Piękny, poruszający, wzruszający” czy “Kiczowaty, tandetny, pocztówkowy”? To kwestia gustu i nie to jest tematem tego tekstu. Ważne, że emocje, które mu towarzyszą, wyrazilibyście, używając przymiotników. I to właśnie przymiotnik jest nośnikiem tych emocji. Przymiotnik, który często przez nauczycieli traktowany jest nieco po macoszemu, bo przecież ważniejsza jest składnia, czasownik, deklinacje i tryby. A przymiotnik jest trochę z boku. Niesłusznie, bo literatura czy język w ogóle – przynajmniej dla mnie – to przede wszystkim emocje. Dla tego w hołdzie dla przymiotnika dałem mu osobny tekst “Łacina przymiotniki” na moim blogu.

Łacina przymiotniki

Łacińskie przymiotniki mają trzy rodzaje – męski, żeński i nijaki. Ponieważ znacie na razie tylko deklinacje I i II, zajmiemy się omówieniem przymiotników łacińskich, które odmieniają się właśnie według tych wzorów. Przymiotniki rodzaju męskiego – tak samo zresztą jak rzeczowniki – mają końcówki “us” lub “er”, przymiotniki rodzaju żeńskiego – “a”, a nijakiego – “um”. Wszystko jak do tej pory się zgadza. Tak samo będzie dalej, bo przymiotniki deklinacji I i II odmieniają się identycznie jak rzeczowniki.

Jeśli mamy przymiotnik “clarus” (jasny lub sławny), jego żeńska forma będzie wyglądała “clara”, a nijaka “clarum”. Prawda, że proste? Przymiotnik “pulcher” (piękny) pozostałe formy tworzy następująco: “pulchra” i “pulchrum”. Zauważcie, że formy żeńska i nijaka od razu podpowiadają nam, jak odmieniać męską formę. Wiemy, że “e” w temacie zanika i genetivus męski będzie miał formę “pulchri”.

Z kolei przymiotnik “liber” (wolny) pozostałe formy tworzy następująco: “libera” i “liberum”. Tutaj widzimy, że “e” nie znika i zostaje w odmianie. Wiemy też, żeby przymiotnika “liber” nie mylić z rzeczownikiem “liber” (książka). Dopełniacz od “wolnego” to “liberi”, od “książki” – “libri”.

Łacina przymiotniki – jak to wygląda w słowniku

W słownikach znajdziecie wszystkie formy przymiotnika. W moim słowniku łacińskim podaję wszystkie, np. “clarus, clara, clarum”, “pulcher, pulchra, pulchrum”. Spotkacie się na pewno także z innym zapisem: “clarus, a, um”, “pulcher, -chra, -chrum” albo (jeśli formy są zupełnie regularne) wręcz: “clarus 3” – ta trójka mówi nam, że jest to przymiotnik, który ma 3 różne zakończenia dla 3 różnych rodzajów.

Przymiotniki a rzeczowniki

Rzeczownik i określający go przymiotnik mają zawsze tę samą liczbę, ten sam rodzaj i stoją w tym samym przypadku. Dlatego jeśli mamy rzeczownik “puella”, określimy ją jako “pulchra”, a nie “pulcher”. Jeśli mamy “puero” (dativus) określimy go jako “pulchro”. Jeśli chodzi o zasady, to zazwyczaj w łacinie przymiotnik stoi za rzeczownikiem, ale nie przywiązujcie się bardzo do tej myśli – często autorzy zmieniają szyk, to kwestia stylu danego pisarza.

Na koniec dodam jeszcze film, w którym wszystko jest dokładnie wyjaśnione jeszcze raz. Miłego oglądania!

Jeśli coś jest niejasne, napisz do mnie, korzystając z formularza kontaktowego.

Wszystkie słówka z lekcji znajdziecie w słowniku łacińskim.

Photo credit: Lies Thru a Lens / Modern Furniture / CC BY