Lekcja 41: Składnia nazw miast (i nie tylko)

Przyzwyczailiśmy się, że kiedy chcemy wyrazić kierunek w stosunku do miasta lub miejscowości, używamy przyimków. Nic w tym dziwnego, przecież tak właśnie mówimy po polsku: „z Warszawy”, „do Krakowa”, „w Poznaniu”. Tymczasem w łacinie wygląda to nieco inaczej. Istnieje w tym języku składnia miast.

Na czym ona polega? Na tym, że nazwy miast występują bez przyimków, gdy odpowiadają na pytania: „gdzie?”, „skąd?”, „dokąd?”. Składnia miast pozwala w takich wypadkach zostawić samo słowo określające nazwę miasta, stojące w odpowiednim przypadku. Jakie to przypadki?

Łacińska składnia miast

• Dokąd?

Gdy chcemy powiedzieć „do Rzymu” lub „do Aten”, możemy zostawić nazwy tych miast w accusativie: Romam, Athenas (w liczbie mnogiej, bo Ateny to przecież – Athenae).

• Skąd?

Gdy chcemy powiedzieć „z Rzymu”, „z Aten”, użyjemy ablativu, czyli: „Roma”, „Athenis”.

• Gdzie?

Gdy chcemy powiedzieć „w Rzymie” lub „w Atenach” jest już ciut trudniej. Ale tylko ciut. Miasta bowiem, których nazwy stoją w liczbie pojedynczej, a odmieniają się wg I deklinacji bądź II deklinacji, stoją w genetivie. Wszystkie inne natomiast – znów w ablativie. Powiemy więc „Romae” (w Rzymie), ale już „Athenis” (w Atenach).

Jest niestety jeszcze jedna komplikacja. Gdy w mamy miasto stojące w liczbie pojedynczej, ale towarzyszy mu przydawka zaimkowa (np. totus – cały), to aby odpowiedzieć na pytanie „gdzie?” (w Rzymie), użyjemy już ablativu. A więc „w Rzymie” to „Romae”, ale „w całym Rzymie” to już „tota Roma”.

Składnia miast – odstępstwa

1. Określenie „składnia miast” jest oczywiście umowne, bo tę samą składnię mają również nazwy mniejszych wysp (Samus, Lesbus) i półwyspów (Chersonesus). Ale uwaga: Britannia, Sicilia, Sardinia, Creta to już duże wyspy – w tym przypadku użyjemy przyimków.
2. Oczywiście spotkacie w tekstach łacińskich również nazwy miast z przyimkami, ale wtedy ma to znaczenie okolic miast. Na przykład „ad Athenis profectus est” – „Udał się w okolice Aten”.
3. Jeśli przed nazwą miasta pojawia się rzeczownik pospolity jako jej określenie (np. oppidum, urbs), używamy przyimków. Np. „ad urbem Romam” – „do miasta Rzymu”.
4. Składni miast mają również niektóre rzeczowniki pospolite, np. domus, us (dom), rus, ruris (wieś), humus, i (ziemia), a także „bellum, i”, „militia, ae”, „vesper, i”.

I co? Nie taka straszna ta składnia miast? :)

Podobał ci się tekst „Składnia miast”? Poleć nas na: FACEBOOKU,GOOGLE+, PINTEREST, INSTAGRAM