Lekcja 35: Bardzo prosta deklinacja IV
Dzisiejszy temat (Deklinacja IV łacina) jest dość prosty i na pewno uda się wam opanować go dość szybko i bezboleśnie. Zwłaszcza gdy przypomnicie sobie skomplikowaną deklinację III, stwierdzicie, że deklinacja IV jest nadzwyczaj prosta. Ale do rzeczy.
Deklinacja IV łacina – co się w niej odmienia?
Według deklinacji IV odmieniamy rzeczowniki (tylko! przymiotników w deklinacji IV nie ma!) rodzaju męskiego i nijakiego. Czasami wyjątkowo rzeczowniki te mają rodzaj żeński, ale o tym później. Zacznijmy od odmian na obrazkach, a potem sobie wszystko omówimy.
Deklinacja IV łacina – rodzaj męski
Jak widać, końcówka rodzaju męskiego deklinacji IV jest nam znana. Taka sama była przecież w deklinacji II. Niestety odmiana deklinacji IV wygląda nieci inaczej. W genetivie liczby pojedynczej również jest końcówka -us – w słowniku zatem spotkamy zapis “fructus, us” – po tym poznajemy, że mamy do czynienia z deklinacją IV. Bez tego łatwo się pomylić i wziąć ją za deklinację II.
Końcówka accusativu też może być myląca. Z “um” spotkaliśmy się przecież również w deklinacji II. Najzabawniejsze jest jednak to, że końcówka “us” pojawia się również w nominativie oraz accusativie liczby mnogiej. Dużo tego “us”, ale niestety tak to już z deklinacją IV jest. Tutaj bardzo często do rozszyfrowania, z jakim przypadkiem mamy do czynienia, potrzebny jest nam kontekst całego zdania.
Zwróćcie również uwagę na dativus i ablativus liczby mnogiej. Wygląda on tak samo jak w deklinacji III. Pozostałe końcówki trzeba zapamiętać, ale nie zostało ich już dużo, więc na pewno dacie radę.
Deklinacja IV łacina – rodzaj nijaki
To chyba najprostsza odmiana w łacinie. Ponieważ mamy do czynienia z rodzajem nijakim, w nominativie, accusativie i vocativie mamy taką samą końcówkę – w tym przypadku “u”, a w liczbie mnogiej “ua”. Dativus liczby pojedynczej ma charakterystyczną dla deklinacji IV końcówkę, czyli… znowu “u”. Genetivus liczby pojedynczej też ma końcówkę IV deklinacji – “us”, czyli prościzna. W liczbie mnogiej nic nas nie dziwi – zarówno końcówki “ibus” oraz “uum” są nam już znane z poprzedniego paragrafu.
Deklinacja IV łacina – wyjątki
Nie martwcie się, wyjątków nie ma dużo. Trzeba zapamiętać, że niektóre rzeczowniki IV deklinacji, które wyglądają tak, jakby miały rodzaj męski, w rzeczywistości mają rodzaj żeński. Są to np. “manus, us” (ręka) czy “domus, us” (dom). Ponadto rodzaj żeński mają naturalnie rzeczowniki oznaczające kobiety (nurus, us – synowa, socrus, us – teściowa) oraz drzewa (quercus, us – dąb).
Druga rzecz – niekiedy obok końcówki dativu liczby pojedynczej “ui” występuje forma oboczna “u” – tak jak ablativus. Z kolei w ablativie i dativie liczby mnogiej zamiast końcówki “ibus” występuje oboczność “ubus”. I tyle! Prawda, że deklinacja IV jest prosta?
