Lekcja 29: Deklinacja III (4) – przymiotniki
Na obrazku ilustrującym niniejszą lekcję widzicie numer od 1 do 3. Nieprzypadkowo. Ale wbrew pozorom nie chodzi tylko o to, że dzisiejszym tematem są przymiotniki 3 deklinacji. Przecież omawiamy ją już od dłuższego czasu. Ważniejsze jest to, że przymiotniki 3 deklinacji występują w trzech typach. Spokojnie, to nic trudnego. Za chwilę przekonacie się sami.
Przymiotniki 3 deklinacji – typy
Wyróżniamy 3 typy przymiotników 3. deklinacji. Różnią się one tym, ile zakończeń (dla różnych rodzajów – męskiego, żeńskiego albo nijakiego) dany przymiotnik posiada. A zatem mamy:
- Przymiotniki o 3 zakończeniach – inne dla każdego rodzaju, np. celer (męski), celeris (żeński), celere (nijaki) – w słowniku znajdziecie go jako “celer, is, e” – “szybki”. Genetivus to “celeris”.
- Przymiotniki o 2 zakończeniach – wspólne dla męskiego i żeńskiego, osobne dla nijakiego, np. gravis (męski i żeński), grave (nijaki) – w słowniku jako “gravis, e” – ciężki, poważny. genetivus to “gravis”.
- Przymiotniki o 1 zakończeniu – takie samo dla wszystkich rodzajów, np. felix – w słowniku jako “felix, icis” 0 “szczęśliwy”. Genetivus to “felicis”.
Dla ułatwienia poniżej teoria w formie graficznej.
Podsumowując – przymiotniki 3 deklinacji rozpoznamy po końcówkach “er” (dla rodzaju męskiego), “is” (dla rodzaju męskiego i żeńskiego), “e” (dla rodzaju nijakiego). Jeśli chodzi o przymiotniki o 1 zakończeniu, nie ma rady – formy trzeba po prostu zapamiętać.
Przymiotniki 3 deklinacji – odmiana
Jak już wspominałem, przymiotniki 3 deklinacji odmieniają się wg typu samogłoskowego, a zatem będą miały końcówki “i” w ablativie liczby pojedynczej, “ia” w rodzaju nijakim w liczbie mnogiej i “ium” w genetivie liczby mnogiej. Formy genetivu są regularne i podałem je już w poprzednim akapicie – a jeśli znamy formy podstawowe i rodzaj odmiany, poradzimy już sobie ze wszystkim. Bo tak naprawdę różnica między grupami przymiotników 3 deklinacji dotyczy tylko nominativu liczby pojedynczej (no dobra, i vocativu) – poza tym wszystkie formy tworzą już tak samo.
Wyjątki
Niestety zdarzają się wśród przymiotników 3. deklinacji wyjątki.
- Według typu spółgłoskowego odmieniają się przymiotniki: vetus, veteris (stary), pauper, pauperis (biedny), dives, divitis (bogaty), princeps, principis (pierwszy).
- Są też przymiotniki, które łączą w sobie elementy typu samogłoskowego i spółgłoskowego – mają ablativus liczby pojedynczej na “i” (jak w samogłoskowym), ale genetivus liczby mnogiej na “um” (jak typ spółgłoskowy). Są to: celer, celeris (szybki), memor, memoris (pomny), supplex, supplicis (korny).
Dzień dobry,
trochę się pogubiłem i bardzo proszę o wyjaśnienie. Pisze Pan “przymiotniki 3 deklinacji rozpoznamy po końcówkach „er” (dla rodzaju męskiego), „is” (dla rodzaju męskiego i żeńskiego), „e” (dla rodzaju nijakiego). ” a w dalszej części tekstu pisze Pan o przymiotnikach, które wyjątkowo maja gen.plur zakończony na um a nie na ium i podaje przykład przymiotnika “memor, memoris” – a ten przymiotnik nie ma zakończenia na er …
to jak to w końcu jest? Czy to wyjątek również od zasady nom.sing – er?
Dzień dobry,
piszę też, że są przymiotniki, które mają tylko jedno zakończenie, np. właśnie “memor”. Niestety, jeśli chodzi o przymiotniki o 1 zakończeniu, nie ma rady – formy trzeba po prostu zapamiętać.
Pozdrawiam!
świetna strona <3
Kocham łacinę, ale dopiero zaczynam się jej uczyć, więc prawdziwym szczęściem jest, że znalazłam tą stronę. Dziękuję za Twoje poświęcenie w jej tworzenie! Jest super i naprawdę bardzo ułatwia naukę
Wielkie podziękowanie Ci się należą
Pozdrawiam ciepło!
Bardzo dziękuję za miłe słowa i życzę wytrwałości :)