Lekcja 11: Deklinacja II

Znacie już deklinację pierwszą, przyszła pora poznać kolejną. Tym razem będzie trochę (ale tylko trochę!) trudniej, bo według łacińskiej deklinacji 2 odmieniają się trzy typy rzeczowników, ale zaraz przekonacie się, że nie taki diabeł straszny. No to do dzieła!

Deklinacja 2 to rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -us i -er, a także rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone na -um oraz przymiotniki rodzaju męskiego i nijakiego (o przymiotnikach jednak kiedy indziej). Końcówką genetivu 2 deklinacji jest -i. To właśnie po niej będziemy poznawać, że rzeczownik należy do tej deklinacji. Jeśli w słowniku spotkacie zapis “populus, i” (lud), “liber, bri” (książka) lub “verbum, i” (słowo), będziecie wiedzieli, że to rzeczownik deklinacji 2. Ogromna większość odmieniających się w ten sposób rzeczowników to rzeczowniki rodzaju męskiego, jednak są też wyjątki. Np. “humus, i” (ziemia) jest rodzaju żeńskiego, a “vulgus, i” (tłum) jest rodzaju nijakiego.

---

Łacina deklinacja 2 – rzeczowniki męskie na -us

Przystępujemy do poznawania odmian. Na początek, tradycyjnie już, dla ułatwienia grafika ilustrująca odmianę rzeczowników o końcówce -us.

Wg deklinacji 2 odmienia się rzeczownik “amicus, i” (przyjaciel).

Liczba pojedyncza

Nominativus: amic-us (przyjaciel)

Genetivus: amic-i (przyjaciela)

Dativus: amic-o (przyjacielowi)

Accusativus: amic-um (przyjaciela)

Ablativus: amic-o (przyjacielem)

Vocativus: amic-e (przyjacielu!)

UWAGA! W vocativie większość rzeczowników tego typu będzie miała końcówkę -e. Są jednak wyjątki. Rzeczowniki, które w nominativie mają -ius (np. “filius” – “syn”) będą miały vocativus zakończony na -i (fili). Podobnie będzie w przypadku imion, np. Publius. Te same rzeczowniki mogą mieć różne formy genetivu. Obok standardowego “fili-i” można także spotkać formę “fil-i”.

Liczba mnoga

Nominativus: amic-i (przyjaciele)

Genetivus: amic-orum (przyjaciół)

Dativus: amic-is (przyjaciołom)

Accusativus: amic-os (przyjaciół)

Ablativus: amic-is (przyjaciółmi)

Vocativus: amic-i (przyjaciele!)

W liczbie mnogiej takich cudów już nie ma. Wszystko odmienia się ładnie i regularnie. No, może poza tym, że czasami końcówka genetivu -orum skraca się do -um. Poza tym zwróćcie tylko uwagę na to, że końcówki tak naprawdę są bardzo zbliżone do końcówek deklinacji 1, więc łatwo je zapamiętać.

---

Łacina deklinacja 2 – rzeczowniki męskie na -er

W tym typie łacińskiej deklinacji 2 można rozróżnić dwa rodzaje rzeczowników. Pierwszy to taki jak “puer”, gdzie końcówki deklinacji 2 dodaje się do formy nominativu i otrzymujemy “pueri” itd. W innych jednak zabraknie samogłoski “e” i temat ulegnie skróceniu. “Liber” (książka) nie będzie miała genetivu “liberi”, ale “libri”. Pozostałe formy tworzą się już regularnie.

Liczba pojedyncza

Nominativus: puer (chłopiec)

Genetivus: puer-i (chłopca)

Dativus: puer-o (chłopcu)

Accusativus: puer-um (chłopca)

Ablativus: puer-o (chłopcem)

Vocativus: puer (chłopcze!)

Zwróćcie uwagę, że vocativus w tym typie deklinacji 2 jest taki sam jak nominativus.

Liczba mnoga

Nominativus: puer-i (chłopcy)

Genetivus: puer-orum (chłopców)

Dativus: puer-is (chłopcom)

Accusativus: puer-os (chłopców)

Ablativus: puer-is (chłopcami)

Vocativus: puer-i (chłopcy!)

---

Łacina deklinacja 2 – rzeczowniki nijakie na -um

Pierwsza i najważniejsza zasada dla rzeczowników rodzaju nijakiego: nominativus, accusativus i vocativus ZAWSZE jest taki sam (w obrębie danej liczby). Najlepiej zobaczyć to na przykładzie.

Zauważcie, że trzy wspomniane przypadki w liczbie pojedynczej mają końcówkę -um, a w liczbie mnogiej -a. Podobnie będzie też w innych deklinacjach, ale o tym później. W każdym razie zasadę o trzech takich samych przypadkach dla rodzaju nijakiego trzeba zapamiętać. A teraz odmiana:

Liczba pojedyncza:

Nominativus: verb-um (słowo)

Genetivus: verb-i (słowa)

Dativus: verb-o (słowu)

Accusativus: verb-um (słowo)

Ablativus: verb-o (słowem)

Vocativus: verb-um (słowo!)

Liczba mnoga

Nominativus: verb-a (słowa)

Genetivus: verb-orum (słów)

Dativus: verb-is (słowom)

Accusativus: verb-a (słowa)

Ablativus: verb-is (słowami)

Vocativus: verb-a (słowa!)

Zwróćcie uwagę, że odmiana jest bardzo podobna do poprzednich typów deklinacji 2 z łaciny. Tak naprawdę wystarczy zapamiętać jedną odmianę i kilka zasad i wiedzę mamy już w kieszeni (a raczej w głowie).

---

Na koniec jeszcze dla rozluźnienia króciutka, głupiutka, ale rozkoszna piosenka o 2. deklinacji łacińskiej. Może pomoże Wam zapamiętać końcówki!

---

Ćwiczenia do tej lekcji znajdziesz TUTAJ.

Jeśli coś jest niejasne, napisz do mnie, korzystając z formularza kontaktowego.

Wszystkie słówka z lekcji znajdziecie w słowniku łacińskim.

---

Photo credit: martinak15 / Source / CC BY